مالیات حقوق بخشی از مالیات بر درآمد و گونه‌ای مالیات مستقیم است که از دستمزد کارمندان و کارگران کسر شده و توسط کارفرما به دولت پرداخت می‌شود. این مالیات در دولت صرف ارائه خدمات عمومی و حمایت از برنامه‌های اجتماعی می‌شود. نرخ مالیات ممکن است متفاوت باشد و بسته به درآمد افراد و تصمیمات دولت تغییر می‌کند. نرخ مالیات بر درآمد هر سال در قانون بودجه مربوط به آن سال تعیین می‌شود و به تصویب می‌رسد. در نهایت جدول تصویب‌شده برای محاسبه حقوق و دستمزد در اختیار کارفرمایان و کارکنان بخش‌های مختلف دولتی و غیردولتی قرار می‌گیرد.
هدف از دریافت مالیات حقوق
- تأمین درآمد دولت برای بخش عمومی: مالیات‌های اخذشده توسط دولت برای تأمین هزینه‌هایی مثل بهداشت، آموزش، امنیت و زیرساخت انجام می‌شود.
- تأمین مالی خدمات رفاهی: بیمه بیکاری، بازنشستگی و خدمات اجتماعی از سوی درآمد ناشی از اخذ مالیات تأمین می‌شوند.
- کنترل تورم: مالیات به دولت کمک می‌کند تا تقاضای پول کنترل شود و تورم بیش از حد به وجود نیاید.
- درآمد عادلانه: به تصور دولت، مالیات بر درآمد به توزیع ثروت در میان آحاد جامعه به شکل عادلانه کمک می‌کند. کسانی که درآمد بیشتری دارند، مالیات بیشتری نسبت به کسانی که درآمد کمتری دارند، پرداخت می‌کنند.
مالیات حقوق چطور محاسبه می‌شود؟
محاسبه نرخ مالیات فرمول‌های خود را دارد که سالیانه تغییر می‌کنند و هر وقت که باشد هم اصلاحاتی در آنها صورت می‌گیرد. اما درکل این محاسبه بر اساس یک نرخ تصاعدی است و با افزایش درآمد، میزان مالیاتی که از حقوق افراد کسر می‌شود هم افزایش می‌یابد. برای آشنایی بیشتر با شرایط فعلی محاسبه این مالیات مفاهیم و شرایط مختلف آن در ادامه معرفی می‌شوند.
معافیت مالیاتی حقوق
در محاسبه مالیات بر درآمد برخی از موارد شامل پرداخت مالیات نمی‌شوند. معمولاً حقوق پایه، مزایا و پاداش معاف از مالیات نیست. مواردی که مالیات به آنها تعلق نمی‌گیرد، عبارتند از:
- سنوات
- عیدی و پاداش
- هزینه سفر و مأموریت
- مزایای غیرنقدی
- هزینه‌های درمان
- حقوق و دستمزد تا سقف 12 میلیون تومان
برخی از گروه‌های شغلی معاف از مالیات هستند و طبق ماده 85 قانون مالیات‌های مستقیم مصوب سال 1394 از حقوق آنها مالیاتی کسر نمی‌شود.
مشمولان پرداخت مالیات
ماده 82 قانون مالیات مستقیم بیان می‌کند که درآمد اشخاص حقیقی که در ایران اشتغال دارند و در خدمت شخص دیگر (چه حقیقی و چه حقوقی) باشند و به صورت نقدی یا غیرنقدی دستمزد دریافت کنند، مشمول پرداخت مالیات حقوق خواهند شد. همچنین درآمد افرادی که از سوی دولت ایران یا منابع ایرانی حقوق دریافت می‌کنند و در مأموریت خارج از کشور هستند نیز مشمول مالیات حقوق می‌شود.
تفاوتی ندارد که کارفرما شخص حقیقی یا حقوقی، دولتی یا خصوصی باشد. در هر صورت دریافت دستمزد به معنای در استخدام بودن است و مشمول مالیات خواهد شد.
موارد غیرمشمول معافیت مالیاتی
در این موارد الزام برای پرداخت مالیات وجود دارد:
- حقوق و دستمزد مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره هر شرکت و سازمان
- حقوق و دستمزد کارمندان سازمان‌های دولتی غیرمشمول قانون کار
- پرداختی‌های مستقیم به کارکنان مانند کمک‌هزینه مسکن، خواروبار، بن کارت و سایر مزایا
سقف معافیت مالیاتی ماهیانه و روش محاسبه آن
محاسبه مالیات بر حقوق به صورت پلکانی است چون برای هر میزان از درآمد مالیات مختلفی در نظر گرفته شده است. برای شفافیت بیشتر و درک بهتر تمام سطوح درآمد و نحوه محاسبه مالیات آنها آورده شده است.
- سقف معافیت در ماده 84 قانون مالیات‌های مستقیم در سال 1403 معادل یک‌صد و بیست میلیون ریال است، یعنی حقوق پرداختی ماهانه تا 12 میلیون تومان شامل پرداخت مالیات نمی‌شود.
معافیت مالی تا 12 میلیون
تا دوازده میلیون تومان = مالیات صفر
- کسر مالیات از مبلغ پرداختی دستمزد تا سقف 16500000 تومان به این صورت محاسبه می‌شود که تا 12 میلیون تومان آن شامل پرداخت مالیات نیست و ده درصد از بقیه مبلغ پرداختی محاسبه و به عنوان مالیات از حقوق افراد کسر می‌شود.
معافیت مالی تا 16500000 میلیون
تا 16500000 تومان = مالیات صفر برای 12 میلیون تومان + مالیات 10 درصد برای بقیه حقوق
- کسر مالیات از حقوق 16500000 تومان تا 27 میلیون تومان به این صورت محاسبه می‌شود که تا 12 میلیون تومان آن شامل پرداخت مالیات نیست و 16500000 تومان آن شامل 10 درصد مالیات و تا سقف ده میلیون و پانصد هزار تومان بیشتر از این مبلغ شامل پانزده درصد مالیات شده و محاسبه و از حقوق افراد کسر می‌شود.
معافیت مالی تا 27 میلیون
27 میلیون تومان = مالیات صفر برای 12 میلیون تومان + مالیات 10 درصدی تا 16500000 تومان + مالیات 15 درصد از 16500000 تا سقف 27 میلیون تومان
- کسر مالیات از 27 میلیون تومان تا 40 میلیون تومان به این صورت است که 12 میلیون تومان اولیه شامل پرداخت مالیات نیست و تا 16500000 تومان آن شامل 10 درصد کسر مالیات، تا 27 میلیون تومان با پانزده درصد مالیات و تا 40 میلیون تومان با 20 درصد مالیات محاسبه می‌شود.
معافیت مالی تا 40 میلیون
تا 40 میلیون تومان = مالیات صفر برای 12 میلیون تومان + مالیات 10 درصدی تا 16500000 میلیون تومان + مالیات 15 درصد از 16500000 تا 27 میلیون تومان + مالیات 20 درصد از 27 میلیون تومان تا سقف 40 میلیون تومان
- مبالغ بیش از 40 میلیون تومان نیز مالیات آنها به همان ترتیب قبلی پلکانی محاسبه خواهد شد و مبلغ اضافه‌شده به چهل میلیون تومان شامل 30 درصد مالیات بر درآمد می‌شود.
بیشتر از 40 میلیون تومان = مالیات صفر برای 12 میلیون تومان + مالیات 10 درصدی تا 16500000 میلیون تومان + مالیات 15 درصد از 16500000 تا 27 میلیون تومان + مالیات 20 درصد از 27 میلیون تومان تا چهل میلیون تومان و مالیات 30 درصد برای مبالغ بیشتر از 40 میلیون تومان.
سقف معافیت مالیاتی سالیانه
در سال 1403 سقف معافیت از مالیات سالیانه برای مبلغ 144 میلیون تومان در سال تعیین شده است. به همین ترتیب مجموع درآمد افراد تا سقف 198 میلیون تومان در سال شامل 10 درصد مالیات و مازاد درآمد تا سقف 324 میلیون تومان شامل 15 درصد مالیات و مازاد درآمد تا سقف 480 میلیون تومان شامل 20 درصد مالیات و درآمد بیشتر از 480 میلیون در سال شامل 30 درصد مالیات خواهد شد. به عبارت دیگر:
مالیات درآمد سالیانه
تا 144 میلیون تومان= صفر
از 144 میلیون تومان تا 198 میلیون تومان= 10 درصد مالیات
198 میلیون تومان تا 324 میلیون تومان= 15 درصد مالیات
از 324 میلیون تومان تا 480 میلیون تومان= 20 درصد مالیات
بیشتر از 480 میلیون تومان= 30 درصد مالیات
روش‌های کسر مالیات حقوق
در حسابداری دو روش اصلی برای ثبت مالیات حقوق وجود دارد.
- روش کسر مستقیم
- روش تعدیل مالیات
روش کسر مستقیم
روش کسر مستقیم یک روش کلی و متداول در محاسبه مالیات است و مبلغ محاسبه‌شده به صورت مستقیم از حساب دستمزد افراد کم شده و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود. در این روش برخی از موارد شامل معافیت‌های مالیاتی می‌شوند و امکان کاهش میزان مالیات در محاسبات وجود دارد. برخی از مواردی که در کسر مستقیم مالیات اعمال می‌شوند، در ادامه آورده شده‌اند.
- معافیت مالیات: برخی از افراد ممکن است طبق قوانین در لیست افراد معاف از مالیات قرار گیرند و به بخشی از درآمد آنها هیچ مالیاتی تعلق نگیرد.
- هزینه‌های مشخص: قوانین مالیاتی برخی از هزینه‌ها را از مالیات مستثنی کرده است. این هزینه‌ها می‌توانند شامل هزینه‌های بهداشتی، آموزشی، خیریه و موارد دیگر باشند.
- موارد مشخص دیگر: برخی از موارد خاص هستند که به شرایط خاط مرتبط هستند و با دقت بررسی می‌شوند. این موارد در محاسبات مالیاتی معاف خواهند بود.
روش تعدیل مالیات
روش تعدیل مالیات اقداماتی در راستای ایجاد عدالت مالیاتی، تحریک اقتصادی یا تنظیم توازن بین درآمدها انجام می‌شود. این روش محاسبات مالیاتی در هنگام محاسبه حقوق سالیانه افراد صورت می‌گیرد. روش تعدیل مالیات به چندین صورت امکان‌پذیر است:
- تعدیل براساس نرخ مالیات: میزان درآمد افراد یا شرکت در این روش مبنای نرخ مالیات خواهد بود. افرادی که درآمد بیشتری دارند، مالیات بیشتری نیز پرداخت می‌کنند تا عدالت به درستی برقرار شده باشد.
- تعدیل براساس تعداد افراد خانواده: در این روش خانواده‌هایی با تعداد فرزندان بیشتر نرخ پرداخت مالیاتی متفاوت و کمتری نسبت به دیگران خواهند داشت.
- تسهیلات و کمک مالیاتی: برای تشویق در فعالیت‌ها و زمینه‌های خاص اقتصادی ممکن است دولت کاهش مالیات یا ارائه برخی تسهیلات را برای کارکنان شرکت و سازمان‌های مختلف در نظر بگیرد.
- تعدیل مالیاتی موقت: برخی مواقع شرایطی ایجاد می‌شود که به صورت موقت و در زمان محدود تعدیلات مالیاتی در نظر گرفته شود تا به برخی از مسایل اقتصادی و اجتماعی جامعه واکنش نشان داده شود.
مثالی برای نحوه محاسبه حقوق و دستمزد و میزان مالیات
محاسبه مالیات حقوق بر اساس میزان دریافت دستمزد انجام می‌شود. در ماده 83 قانون مالیات‌های مستقیم درآمد مشمول مالیات حقوق این گونه تعریف شده است: حقوق یا دستمزد و مزایای مربوط به شغل که به صورت مستمر یا غیرمستمر از کارفرما به کارکنان پرداخت می‌شود و شامل کسورات قانونی و معافیت‌هایی نیز خواهد شد.
کسورات از مبلغ دستمزد در محاسبه مالیاتی محسوب نمی‌شوند. مثلاً اگر دستمزدی برابر با 20 میلیون تومان باشد و 3 میلیون تومان آن جهت اقساط وام کسر شود در محاسبه مالیات مبلغ 20 میلیون تومان مورد محاسبه مالیاتی مبنا قرار می‌گیرد.
محاسبه مالیات موارد غیرنقدی در حقوق، قوانین خود را دارد. این موارد شامل اعطای مسکن و خودرو و سایر مزایای غیرنقدی است.
محاسبه میزان مالیات حقوق با نرم افزار حقوق و دستمزد دیدگاه
با توجه به قوانین و جرائم سنگینی که برای عدم ارائه فهرست حقوق کارکنان به سازمان امور مالیاتی تنظیم شده و همچنین کنترل دقیقی که از سوی سازمان‌های مختلف بر کسب‌وکارها وجود دارد عدم تطابق و محاسبات درست حقوق و دستمزد و پرداخت مالیاتی عواقب سنگینی را برای واحدهای اقتصادی به دنبال خواهد داشت.
از سوی دیگر پیچیده بودن محاسبات، اعمال قوانین، تطبیق دادن شرایط مختلف و آگاهی از آخرین قوانین و اخبار مربوط به محاسبات مالی و مالیاتی و صرف زمان و هزینه بالا در محاسبات دستی و نیمه‌دستی و احتمال بروز خطا موجب شده تا راهکارهای بسیار کاربردی و مناسب نرم افزاری برای انجام این محاسبات طراحی و ارائه شوند.
نرم افزار حقوق و دستمزد دیدگاه یکی از ابزارهای کارآمد برای مدیریت و محاسبه حقوق و دستمزد کارکنان است که امکان محاسبه دقیق مالیات حقوق را نیز فراهم می‌کند. این نرم‌افزار با توجه به قوانین و مقررات مالیاتی جاری، به صورت خودکار میزان مالیات کسرشده از حقوق کارکنان را محاسبه کرده و در گزارش‌های مالیاتی مربوطه ثبت می‌کند. این قابلیت به سازمان‌ها کمک می‌کند تا ضمن اطمینان از تطابق با قوانین مالیاتی، فرآیند پرداخت حقوق و دستمزد را با دقت بیشتری انجام دهند.
همچنین، نرم افزار حقوق و دستمزد دیدگاه به کاربران این امکان را می‌دهد که در صورت تغییر در قوانین مالیاتی یا نیاز به تنظیمات خاص برای هر سازمان، به سادگی تنظیمات مربوطه را تغییر داده و به‌روزرسانی‌های لازم را اعمال کنند. این انعطاف‌پذیری در تنظیمات، نرم‌افزار را به یکی از انتخاب‌های اصلی برای سازمان‌های بزرگ و کوچک تبدیل کرده است که به دنبال یک راهکار جامع و مطمئن برای مدیریت حقوق و دستمزد خود هستند.
سخن پایانی
مالیات بر حقوق بخشی از مالیات بر درآمد است که همه اشخاص حقیقی و حقوقی مشغول به کار در داخل کشور ملزم به پرداخت آن هستند. این مالیات به طور مستقیم از حقوق افراد کسر می‌شود و توسط کارفرمایان به حساب دولت واریز می‌شود. محاسبه مالیات بر حقوق در کشور ما به صورت پلکانی است که نرخ آن هر سال در برنامه بودجه تعیین و به تصویب می‌رسد. بیشترین نرخ پرداخت مالیات بر حقوق در حال حاضر برابر بر 30 درصد تعیین شده است و برای دستمزدهای بالای 40 میلیون تومان در ماه اعمال می‌شود. همچنین حقوق تا 12 میلیون تومان در ماه شامل پرداخت مالیات نمی‌شود. عدم پرداخت مالیات بر حقوق توسط کارفرما مشمول جریمه شده و از مواردی است که انجام آن الزامی و غیرقابل بخشش است.
البته با توجه به سیاست‌های اقتصادی کشور ممکن است کسب‌وکارها و سازمان‌هایی در شرایط ویژه و مدت‌دار از پرداخت مالیات حقوق کارکنان خود معاف شوند. در مجموع استفاده از راهکارهای نرم افزاری جامع و یکپارچه یکی از بهترین روش‌های اطمینان از پیاده‌سازی درست قوانین محاسباتی مالیاتی در امور حسابداری و مالی سازمان‌ها و شرکت‌ها خواهد بود.