در دنیایی که هر روز پیچیدهتر میشود هوش تجاری ابزاری قابل اطمینان در مدیریت کارآمد کسب و کار است. هوش تجاری یک ابزار مبتنی بر فناوری است که به منظور تحلیل دادهها برای کمک به مدیران ارشد، مدیران میانی و سایر کاربران جهت اتخاذ تصمیمات بهینه به کار برده میشود. در این مقاله به اهمیت هوش تجاری و تأثیر آن در کسب و کارها میپردازیم.
[aparat id=’X5iQj’]
هوش تجاری چیست؟
هوش تجاری (BI) شامل مجموعهای از ابزارها، برنامههای کاربردی و متدولوژیها است که با جمعآوری دادهها از منابع درونسازمانی و برونسازمانی، دادهها را برای تجزیه و تحلیل آماده میکند. با اجرای پرس و جو در دادهها، گزارشات و دشبوردها را به نحوی ایجاد میکند که این گزارشات در اختیار تصمیمگیران و همینطور کارکنان BPMS قرار گیرد.
مزایای هوش تجاری
- تسریع و بهبود فرآیند تصمیمگیری
- بهبود فرآیندهای داخلی
- شناسایی فرصتهای جدید
- دستیابی به مزیتهای رقابتی جدید
انواع هوش تجاری
در دنیای Business Intelligence (BI)، ابزارها و فناوریهای مختلفی وجود دارند که برای تجزیه و تحلیل دادهها استفاده و به دستههای مختلفی تقسیم میشوند. این دستهبندی شامل پنج بخش اصلی است:
1. داشبوردها
داشبوردها ابزارهایی هستند که به تجسم و تجزیه و تحلیل دادهها میپردازند و اطلاعات قابل مطالعه و مفیدی درباره دادهها ارائه میدهند. این اطلاعات معمولاً به صورت نمودارها و گرافیکها ارائه میشوند و به صاحبان کسب و کار کمک میکنند تا در زمان و هزینه صرفهجویی کنند. داشبوردها تعاملی و دارای رابط کاربری سفارشی هستند که امکان استفاده از ابزارهایی مانند ویجتها، تصاویر و نمادها را فراهم میکند. استفاده از این ابزارها به کاربران امکان میدهد عملکردها را خودکار کنند و قابلیت استفاده و جذابیت بصری را افزایش دهند.
2. گزارشگیری
گزارشگیری یک فرایند خودکار است که در آن دادهها با استفاده از نرمافزار جمعآوری و تجزیه و تحلیل میشوند. این فرایند میتواند پیشنهادات و مشاهداتی را درباره روندهای تجاری و تأثیرات آنها بر فرآیند تصمیمگیری بهتر و استراتژیک ارائه دهد. گزارشگیری BI شامل دو دسته گزارش مدیریت شده و گزارش موقت است. گزارش مدیریتشده زمانی است که کاربران فنی مانند تحلیلگران دادهها برای کاربران غیرفنی آماده میشوند. گزارشهای موقت به مواردی اطلاق میشود که کاربران غیرفنی قادر به ایجاد یا ویرایش گزارشها بدون هیچگونه کمک فناوری اطلاعات باشند.
3. خدمات داده
سرویسهای داده به برنامههای هوش تجاری اجازه میدهند که در شبکههای مجازی مانند اینترنت میزبانی شوند و به سایر کسب و کارها مانند تجزیه و تحلیل کسب و کار و داشبورد دسترسی پیدا کنند. این خدمات دسترسی آسان به ذخیرهسازی دادهها، منابع مرتبط با فناوری اطلاعات، برنامهریزی منابع سازمانی و مدیریت ارتباط با مشتری را از هر کجا امکانپذیر میسازند.
4. تجزیه و تحلیل پیشبینیکننده
تجزیه و تحلیل پیشبینیکننده ابزارهایی را برای کمک به مشاغل در پیشبینی تغییرات احتمالی در بازار و نحوه انجام اقدامات پیشگیرانه قبل از وقوع ارائه میدهد. این ابزارها از طریق دادههای تاریخی و جاری، یادگیری ماشین و هوش مصنوعی به دست میآیند. سپس به تیمهای رهبری در آزمایش نظریهها کمک و نتایج را قبل از اجرای آنها در زندگی واقعی پیشبینی میکند.
5. کشف دادهها
کشف دانش یا کشف داده، فرایندی برای یافتن الگوها، نقاط عطف، ارتباطات و همبستگیها از طریق استفاده از دادهها یا تجزیه و تحلیل پیشرفته است. این فرایند از دادههای خام استفاده میکند. با استفاده از BI میتوانید دادهها را بر اساس دستهبندیهای مختلف مانند منطقه یا محصول جستجو کنید و در عرض چند ثانیه به بینشهای کاربردی که میتواند برای تصمیمگیری استفاده شود، دسترسی پیدا کنید.
دادههای هوش تجاری شامل چه چیزهایی است؟
دادههای هوش تجاری معمولاً در یک انبار داده یا یک دادهگاه (Data mart) کوچکتر که زیرمجموعهای از اطلاعات شرکت است ذخیره میشوند. به علاوه، سیستمهای Hadoop به صورت گسترده به عنوان انبارهها در معماریهای هوش تجاری و مخصوصاً برای دادههای بدون ساختار، فایلهای لاگ و گونههای دیگر کلان دادهها استفاده میشوند. قبل از آن که این سیستم در برنامههای کاربردی هوش تجاری استفاده شود، دادههای خام از منابع مختلف باید مجتمع میشدند و به وسیله ابزارهای کیفیت داده بررسی میشدند تا از صحت دادههای تحلیلی اطمینان حاصل میگشت.
تیمهای هوش تجاری، علاوه بر مدیران هوش تجاری، به صورت عمومی شامل ترکیبی از معماران هوش تجاری، توسعهدهندگان هوش تجاری، تحلیلگران کسبوکار و متخصصین مدیریت داده هستند. البته کاربران کسبوکار نیز به عنوان نماینده کسبوکار جهت ایجاد اطمینان از پوشش نیازهای کسبوکار در فرایند توسعه هوش تجاری، مشارکت میکنند.
در همین راستا تعداد رو به رشدی از سازمانها در حال جایگزینی توسعه آبشاری با رویکردهای هوش تجاری چابک هستند. این رویکردها از تکنیکهای توسعه نرمافزار چابک جهت تقسیم پروژه به بخشهای کوچکتر و ارایه کارکردهای جدید به کاربران نهایی به صورت افزایشی و تکرارپذیر استفاده مینمایند. این نحوه عملکرد، سازمانها را در زمینه ارایه سریعتر توانمندیهای هوش تجاری و بهبود روند توسعه هوش تجاری همزمان با تغییر نیازمندیهای کسبوکار توانمند میسازد.
بنابراین هدف از هوش تجاری تفسیر آسان حجم زیادی از دادهها با استفاده از مجموعهای از ابزارها است. شناسایی فرصتهای جدید و اجرای مؤثر یک استراتژی با بینشی عمیق، میتواند مزیتهای رقابتی جدید و توسعه پایدار را برای سازمانها به ارمغان بیاورد.
کاربرد هوش تجاری در کسب و کار
بعد از پاسخ به سؤال هوش تجاری چیست؟ حال به سیستمهای هوش تجاری (BI) میپردازیم که میتوانند به شرکتها در شناسایی روندهای بازار و مشکلاتی که باید مورد توجه قرار بگیرند، کمک کنند. دادههای هوش تجاری (BI) میتواند شامل اطلاعات قدیمی و یا دادههای جدیدی باشند که از سیستمهای منبع داده تولید شدهاند و تحلیلگران هوش تجاری را قادر به پشتیبانی از فرآیندهای تصمیمسازی استراتژیک و تاکتیکی میسازند.
در ابتدا ابزارهای هوش تجاری توسط تحلیلگران داده و سایر متخصصین IT استفاده میشدند به صورتی که آنها تحلیلها را بر روی دادهها اجرا میکردند و گزارشات را به عنوان نتایج پرس وجو در دسترس کاربران کسبوکار قرار میدادند. پس از آن با توجه به توسعه ابزارهای خویش خدمت هوش تجاری (Self-Service BI) و جستجوی داده، مدیران سازمان و کارمندان نیز در استفاده از ابزارهای هوش تجاری (BI) توانمند شدند.
کاربرد هوش تجاری (BI) در کسب و کار شامل مجموعه وسیعی از برنامههای سودمند نظیر: تحلیلهای موردی و پرسوجو، گزارشساز، پردازشگر تحلیلی آنلاین (OLAP)، هوش تجاری موبایل، هوش تجاری بلادرنگ، هوش تجاری عملکردی، هوش تجاری و سرویسهای ابری، هوش تجاری متن باز، هوش تجاری اشتراکی و هوش منطقهای است.
تکنولوژی هوش تجاری همچنین شامل نرمافزارهای بصریسازی داده برای طراحی نمودارها و سایر داده نماییها و ابزارهایی برای ساخت انواع دشبوردها میشود. برنامههای کاربردی هوش تجاری را میتوان از کمپانیهای متفاوتی خریداری نمود و یا آن که به صورت یک پلتفرم جامع از یک کمپانی تهیه کرد.
برنامههای هوش تجاری همچنین میتوانند ترکیبی از انواع تجزیه و تحلیل پیشرفته را ارائه دهند. مانند دادهکاوی، تحلیلهای پیشگویانه، متنکاوی، تحلیلهای آماری و تحلیل کلان دادهها. در بسیاری از موارد، پروژههای تجزیه و تحلیل پیشرفته به وسیله تیمهای جداگانهای از کارشناسان داده، متخصصین آمار، مدلسازان و سایر متخصصین تحلیل رهبری و مدیریت میشوند، در حالی که تیم هوش تجاری بیشتر بر پرسوجوها (Query) و تحلیلهای دادههای کسبوکار نظارت میکند.
کاربردهای دیگر هوش تجاری در کسب و کار
BI دارای کاربردهای متعددی است که در ادامه به مهمترین آنها میپردازیم.
– هوش فروش
یکی از برنامههای کاربردی و کلیدی BI بر نقطه تماس کسب و کار شما با مشتری متمرکز است. مذاکره با مشتری مهارت مهمی است که بخش فروش هر سازمان باید آن را تقویت کند. از طریق کاربردهای تجزیه و تحلیل و BI، این روند هموارتر و قابل پیشبینیتر میشود. BI دادههای خاص مانند جمعیتشناسی مشتری، نرخ تبدیل، معیارهای فروش و… را جمعآوری میکند و کاربران میتوانند روندهای موجود در این دادهها که بینشی در مورد رفتار مشتری و عملیات تجاری ارائه میدهند، شناسایی کنند. شناخت مشتری بدین معناست که میتوانید بهتر به آنها خدمات ارائه دهید!
– بصریسازی
نرمافزارهای هوش تجاری از طیف وسیعی از ابزارهای تجزیه و تحلیل دادهها استفاده میکنند که برای تجزیه و تحلیل و مدیریت دادههای مربوط به عملیات تجاری شما طراحی شدهاند. این دادهها، که در قالب تصویری ارائه شدهاند، به سازمان اجازه میدهند تا بر لجستیک، فروش، بهرهوری و موارد دیگر نظارت داشته باشد. برخی از سیستمعاملهای BI قابلیت گزارشدهی سفارشی را ارائه میدهند که در آن کاربران میتوانند پارامترهای خود را مشخص کنند.
– گزارشدهی
یکی از کاربردهای مهم تجاری BI، گزارشدهی است. ابزارهای اطلاعات تجاری علاوه بر سازماندهی و استفاده از آنها برای ایجاد طیف وسیعی از انواع گزارشها، مجموعه دادههای بدون ساختار را نیز جمعآوری و مطالعه میکنند. این موارد میتواند شامل کارکنان، هزینهها، فروش، خدمات به مشتریان و سایر فرایندها باشد.
– مدیریت عملکرد
با استفاده از برنامههای هوش تجاری، سازمانها میتوانند بر اساس بازههای زمانی از پیش تعیینشده یا قابل تنظیم بر پیشرفت هدف نظارت داشته باشند. اهداف دادهمحور ممکن است شامل مهلتهای اتمام پروژه، زمان تحویل هدف یا اهداف فروش باشد. به عنوان مثال، اگر میخواهید به یک هدف فروش خاص برسید، سیستم هوش تجاری شما میتواند دادههای ماههای گذشته را تجزیه و تحلیل و هدفی منطقی را پیشنهاد کند که بر اساس عملکرد گذشته باشد.
– آینده هوش تجاری
یکی از گرایشهای کلیدی آینده هوش تجاری که بسیاری از کارشناسان پیشبینی میکنند، رشد دنیای هوش تجاری دیجیتالی به فضایی است که ابزارها و سیستمهای عامل به طور گستردهتر و در نهایت، مشارکت بیشتری خواهند داشت. انتظار میرود که نرمافزارهای هوش تجاری در گردش کارهای تثبیت شده بیشتری استفاده شوند. همچنین قابلیتهای پیشبینی این سیستمها به ویژگیهای شناسایی که بینش را بر اساس زمینه پیشنهاد میدهند، گسترش مییابد.
در نهایت، ما به جایی میرسیم که دیگر نیازی به کار با هوش تجاری توسط کاربران انسانی نیست. در عین حال، در حالی که فناوریهای نرمافزاری بیشتر با دادههای هوش تجاری کار میکنند، ساختارهای شبکهای جدیدی در حال ظهور است که این حجم عظیمی از دادهها را همراه با جریان آنها به داخل و خارج از سیستمهای تجاری اداره میکنند.
همه اینها برخی از پیشرفتهای مدرن هوش تجاری را توصیف میکند، زیرا ما در عصر کلانداده به پیشرفت خود ادامه میدهیم. آینده هوش تجاری به احتمال زیاد بسیار خودکارتر و جسورانهتر مورد استفاده قرار میگیرد و از نظر محدودیتهای رابط و جریان آزاد دادهها محدودیتهای کمتری خواهد داشت. روندهای آینده هوش تجاری همگی بخشی از یک مدل در حال تحول سریع هستند که برای پیشرفت مشاغل مدرن ضروری است.
چرا هوش تجاری مهم است؟
اگرچه هوش تجاری شامل فرایندهای پیچیدهای است، اما در مدت زمان کوتاهی میتواند آمار دقیقی از عملکرد شرکتها ارائه دهد. از این رو مدیران برای اتخاذ تصمیمات بزرگ میتوانند از این دادهها استفاده کنند. اگر یک شرکت بدون استفاده از هوش تجاری بخواهد میزان سوددهی و عملکردش در زمینههای مختلف را به صورت دستی بررسی کند، به چندین نیروی انسانی و مدت زمان زیادی نیاز دارد تا چنین کاری انجام دهد. البته آن هم فقط اطلاعات محدودی شامل میزان سود در سال گذشته، یا تعداد مشتریها و مواردی این چنین. در روش بررسی دستی شرکتها به اطلاعات پیش پا افتادهای دست مییابند که سود زیادی برایشان نخواهد داشت.
اهمیت هوش تجاری
هوش تجاری همه فرآیندهای مختلف از جمله میزان خرید و فروش، ساعت و تاریخ، عوامل محیطی و فرهنگی مؤثر، نقاط ضعف و قوت و دهها مورد دیگر را مورد توجه قرار میدهد و در نهایت در گزارشی کامل به تفسیر این اطلاعات میپردازد. مثلاً به یک شرکت میگوید که در چه روزهایی از سال یا در کدام ساعتها، مشتریها به خرید چه چیزهایی روی میآورند، یا این که مردم کدام ناحیه، محصول خاصی را بیشتر میپسندند، همچنین کدام محصول در شهرهای خاصی طرفدار ندارد. همه این دادهها به تیم مدیریت کمک میکند، تا تصمیم بگیرند روی کدام کالاها در چه زمانهایی از سال و در کدام نواحی سرمایهگذاری کنند.
مزایای هوش تجاری عبارتند از: سرعت بخشیدن و بهبود تصمیمگیری، بهبود فرآیندهای کسبوکار داخلی، افزایش بهرهوری عملیاتی، افزایش درآمد، به دست آوردن گزینههای رقابتی بیشتر، یافتن مشکلات تجاری و بهبود روند بازار تجاری و …
سیستم BI میتواند دادههایش را از دادههای موجود در گذشته یا دادههای در حال تولید تأمین کند. این دادهها میتوانند شامل اطلاعات قدیمی ذخیره شده در انبار دادهها و همچنین دادههای جدید جمعآوری شده از سیستمهای منبع باشند.
اهمیت هوش تجاری در تصمیمات سازمان
رشد تصمیمگیری سازمان معمولاً بدین ترتیب است که پایینترین سطح انجام فعالیتهای تجاری یک سازمان، سطح عملیاتی است که فرآیند در دفعات بالا و معمولاً به صورت تکراری در ردههای پایین سازمان انجام میشود و معمولاً با حجم کمی از دادهها سروکار دارند. تصمیمات گرفته شده در این سطوح غالباً در حوزه مسائل ساختیافته و توسط مدیران رده پایین اتخاذ میشود. نتایج حاصل از این تصمیمات، تأثیرات کوتاهمدت و خرد در سازمان دارند.
سطح تاکتیکی در سازمان مربوط به عملیاتی است که در حوزه مدیران میانی انجام میشود. این عملیات میتواند شامل پیگیری عملیات در سطح پایین، نحوه انجام آن، گزارشگیری و نهایتاً جمعبندی دادههای مفید برای اتخاذ تصمیمات میانمدت سازمان باشد. تصمیمات گرفته شده در این سطح غالباً در حوزه مسائل نیمهساختیافته و توسط مدیران میانی اتخاذ میشود و نهایتاً بالاترین سطح استراتژیک مربوط به تصمیمگیریهای کلان سازمان است که توسط مدیران رده بالا اتخاذ میشود.
این نوع استفادهها در دفعات کم و در دورههای طولانی انجام میشود، اما ممکن است با حجم بالایی از اطلاعات و پردازشها همراه باشد. تصمیمات گرفته شده در این سطوح غالباً در حوزه مسائل غیرساختیافته و توسط مدیران ارشد انجام میشود و نتایج حاصله تأثیرات بلندمدت و کلانی در مسیر حرکت سازمان دارند.
نرم افزار هوش تجاری
سیستم هوشمندی تجاری با مجموعهای از امکانات و ابزارها به مدیران کسب و کار کمک خواهد کرد تا دادهها را از سیستم درونی و منابع بیرونی سازمان جمعآوری کرده و اطلاعات را برای تحلیل آماده کند. در واقع نرم افزار هوش تجاری این اطلاعات را در قالب گزارشهایی تهیه کرده و برای تصمیمگیری در اختیار مدیران قرار میدهد. گزارشهای ارائه شده در نرم افزار هوش تجاری یک ارتباط دوطرفه بین مدیر و اطلاعات ایجاد میکند؛ به این معنا که مدیر کسب و کار، اطلاعات را میسازد و گزارش اطلاعات، به مدیر در اخذ تصمیمگیری کمک خواهد کرد.
چه نوع کسب و کاری میتواند از راهکار هوش تجاری بهره ببرد؟
– شرکتهای توليدی و فروش
- به دست آوردن ديدگاه نسبت به افزايش يا کاهش سود حاصل از فروش. ميزان فروش بر حسب نوع کالا، مناطق فروش، کانالهای فروش. پيشبينی ميزان فروش و سودآوری بر مبنای دادههای قبلی.
- کنترل و برنامهريزی مناسب برای منابع فروش
- شناسايی مشتريان با ارزش
- هماهنگی برنامه فروش با اهداف سازمانی
– سازمانهای سرمايهگذاری
- به دست آوردن دیدگاه نسبت به سرمایهگذاریهای انجام شده و پیشبینی سود حاصله از منابع مالی اختصاص داده شده
- به دست آوردن دیدگاه نسبت به شرایط هر یک از سرمایهگذاریهای انجام شده به صورت جداگانه
- کنترل اهداف و یا تعیین اهداف جدید بر مبنای گزارشات به دست آمده
- تصمیمسازی برای انجام سرمایهگذاریهای جدید بر مبنای تحلیل دادههای پیشین
- هماهنگی شرایط سرمایهگذاری با اهداف سازمانی
– شرکتهای خدماتی
- تحليل نوع خدمات بر مبنای موقعيتهاي مختلف، زمان خدمترسانی، هزينههای انجام شده (دادهکاوی) و سود به دست آمده
- به دست آوردن ديدگاه نسبت به نحوه خدمترسانی به مشتريان
- تصميمسازی در جهت نحوه ارائه خدمات
- هماهنگی خدمات با اهداف سازمانی
- بانکها
- تشخيص تقلب
- مديريت ريسک
- بازاريابی
- به دست آوردن و حفظ مشتری
- بهبود بازده عملیاتی و افزایش سود
- دستهبندی مشتریان
اهداف هوش تجاری
همانطور که از تعاریف متعدد استنباط میشود، هوش تجاری در قالب هر تعریفی به دنبال افزایش سودآوری سازمان با استفاده از اتخاذ تصمیمات هوشمند و دقیق است و به طور اعم میتوان اهداف زیر را برای این رویکرد نوین عنوان کرد:
- تعیین گرایشهای تجاری سازمان که موجب میشود تا سازمان بدون اتلاف وقت و هزینه و انرژی در سایر مسیرها به دنبال اهداف کلان و اساسی خود متمرکز شود.
- تحلیل عمیق محیطهای پیرامونی کسبوکار
- افزایش کارایی سازمان در امور داخلی و شفافسازی رویه فرایندهای کلیدی
- تسهیل در تصمیمگیری که جزء اهداف اساسی هوش تجاری محسوب میشود.
- پیشبینی بازار که میتواند قبل از اینکه رقبا سهم بازار خود را توسعه دهند، منافع جدید به وجود آمده در بازار را عاید سازمان کند.
- بالابردن سطح رضایتمندی مشتریان که میتواند موجبات استمرار کسبوکار باشد و از دست دادن این اعتماد و رضایتمندی معضلاتی را برای بنگاه به همراه دارد.
- شناسایی مشتریان دائمی که وفادارند، میتوان با پیگیری رفتار آنان، جهتگیریهای کلان و استراتژیک را انجام داد.
- تقسیمبندی مشتریان و متعاقباً ایجاد تنوع در روش برخورد با هر گروه از مشتریان.
- استانداردسازی و ایجاد سازگاری بین ساختارهای سازمان
- تشخیص زودهنگام خطرات قبل از اینکه سازمان را به مخاطرات جدی بکشاند و شناسایی فرصتهای کسبوکار قبل از این که رقبا آن را تصاحب کنند.
با توجه به موارد فوق میتوان گفت که احساس نیاز به وجود هوش تجاری در سازمان برای اولین بار در سطوح بالای مدیریتی احساس میشود و از بالای هرم ساختار سازمانی به بخشهای زیرین منتقل میشود، ولی برای ایجاد آن میبایست از پایینترین سطوح و لایهها شروع کرد. مهمترین نیاز یک مدیر، داشتن اطلاعات دقیق برای اتخاذ تصمیم درست است و اهمیت هوش تجاری در سازمان مشخص میشود.
هوش تجاری از چه ابزاری استفاده میکند؟
هوش تجاری شامل طیف گستردهای از برنامه های تجزیه و تحلیل داده، از جمله: تجزیه و تحلیل اطلاعات، گزارش سازمانی، پردازش تجزیه و تحلیل به صورت آنلاین میشود.
این ابزارها بر پایه تکنولوژی OLAP که مخفف عبارت (On-Line Analytical Processing) است توسعه داده شدهاند. در این فناوری میتوان انواع دادهها را وارد سیستم کرد و از آن طرف مشخص کرد که دادهها بر چه اساسی طبقهبندی و چطور نمایش داده شوند.
برای مثال پس از وارد کردن اطلاعات یک فروشگاه زنجیرهای میشود مشخص کرد، دادهها در چنین دستههایی طبقهبندی و بر اساس زمان، مکان، بیشترین میزان فروش، محصولات پرفروش، محصولات کمسود آنالیز شوند. همچنین میتوان از سیستم BI درخواست ارائه آمار دقیق در قالب نمودار، متن، عدد، جدول و سایر گزینهها را کرد.
[faq-schema id=”31428″]
اصولا هوش تجاری از جمله زیرمجموعههای سیستمهای اطلاعاتی در فناوری اطلاعاته و سازمانهایی که به خوبی از فناوری اطلاعات در زیرساخت کسبوکار خود بهره برده باشن بهراحتی میتونن هوش تجاری رو هم در سازمان بهکار گرفته و از مزایای آن بهره ببرند .چند وقت پیش یه مقاله درباره استفاده هوشمندانه استارباکس از هوش تجاری خوندم که به نظرم راز موفقیت این برند میتونه همین هوش تجاریش باشه